Με το νέο νόμο, απαγορεύεται και είναι απολύτως άκυρη η μεταβίβαση ή η σύσταση εμπράγματου δικαιώματος σε ακίνητο χωρίς υπεύθυνη δήλωση του ιδιοκτήτη και βεβαίωση μηχανικού ότι δεν υπάρχει αυθαίρετη κατασκευή στο ακίνητο και δεν έχουν εγκατασταθεί χρήσεις χωρίς άδεια. Ψευδείς ή ανακριβείς βεβαιώσεις όσων εμπλέκονται σε μια δικαιοπραξία (συμβολαιογράφοι, δικηγόροι, μεσίτες, υποθηκοφύλακες κλπ) επισύρουν αυστηρές ποινές και για τους μηχανικούς προβλέπεται μέχρι και αφαίρεση της άδειας άσκησης επαγγέλματος.

Εξαιρούνται τα ακίνητα που θα ενταχθούν στον παρόντα νόμο καθώς και αυτά προ του 1955, και όσα περιγράφονται στις περιπτώσεις της παρ.2 του άρθρου 23 του νόμου. Δεν μπορούν να ρυθμιστούν με τον παρόντα νόμο οι αυθαίρετες κατασκευές ή αυθαίρετες χρήσεις που περιγράφονται στην παρ.3 του άρθρου 23 του νόμου.

Συνολική χρονική διάρκεια της τακτοποίησης

Για όλα τα ρυθμιζόμενα αυθαίρετα για 30 χρόνια δεν θα επιβάλλονται πρόστιμα ανέγερσης, διατήρησης ή άλλες κυρώσεις, θα υπάρχει  σύνδεση με τα δίκτυα κοινής ωφέλειας και θα μπορούν να γίνονται επισκευαστικές εργασίες αρκεί να μην αυξάνουν τον κτιριακό όγκο του αυθαίρετου κτίσματος. Ειδικά για τις αυθαίρετες κατασκευές ή χρήσεις που βρίσκονται εκτός σχεδίου ή εκτός ορίων οικισμών, οι Δήμοι όλης της χώρας πρέπει να ολοκληρώσουν τον πολεοδομικό τους σχεδιασμό. Όσα αυθαίρετα κτίσματα δεν υπαχθούν σε περιοχές που πολεοδομούνται, μετά τα 30 χρόνια θα μπορούν να διατηρηθούν εφόσον οι ιδιοκτήτες τους:

• Αγοράσουν και δεσμεύσουν άλλο γήπεδο ή οικόπεδο (ή τμήμα γηπέδου ή οικοπέδου) άρτιο και οικοδομήσιμο στην εδαφική περιφέρεια του Δήμου του ακινήτου ώστε να συμπληρώσουν την αρτιότητα
• ή καταβάλουν επιπλέον ειδικό πρόστιμο για τη γη που τους υπολείπεται για να συμπληρώσουν την αρτιότητα
• ή αγοράσουν και δεσμεύσουν τμήμα μικρότερου γηπέδου ή οικοπέδου, το οποίο δεν καλύπτει την υπολειπόμενη αρτιότητα, και επίσης καταβάλουν και ειδικό πρόστιμο για την αρτιότητα που υπολείπεται.

Διαδικασία και προθεσμίες της τακτοποίησης

Ο πολίτης από 1ης Οκτωβρίου απευθύνεται σε μηχανικό ο οποίος κάνει αυτοψία, αναλαμβάνει τη συλλογή των στοιχείων που απαιτούνται για την υπαγωγή στη ρύθμιση και υπολογίζει το «προσωρινό πρόστιμο». Στη συνέχεια συμπληρώνει και υποβάλλει ηλεκτρονικά αίτηση μέχρι την 30η Νοεμβρίου 2011 και το ηλεκτρονικό σύστημα εκδίδει έναν «μοναδικό αριθμό» για το αυθαίρετο, εντολή για πληρωμή του κατάλληλου «τέλους υπαγωγής» στη ρύθμιση (παραβόλου), καθώς και το ύψος των πληρωμών σε σχέση με τον αριθμό των δόσεων που θα επιλεγεί από τον πολίτη.

Το τέλος καταβάλλεται (και ηλεκτρονικά μέσω web banking) σε Τραπεζικό ίδρυμα, η πληρωμή πιστοποιείται αυτόματα και ενεργοποιείται η διαδικασία ένταξης. Ακολουθούν οι πληρωμές των δόσεων για τις οποίες ενημερώνεται αυτόματα το σύστημα, με την πρώτη από αυτές να καταβάλλεται μέχρι την 22α Δεκεμβρίου 2011. Στον πολίτη δίνεται κωδικός που θα του επιτρέπει την ενημέρωσή του για την καταχώρηση των δόσεων και το οφειλόμενο υπόλοιπο μέχρι την ολοκλήρωση της διαδικασίας.

Παράλληλα συγκεντρώνονται ή συντάσσονται τα απαιτούμενα σχέδια και άλλα στοιχεία τα οποία θα πρέπει να υποβληθούν μέχρι την 31η Μαρτίου 2012 και βάσει αυτών γίνεται ο υπολογισμός του «τελικού προστίμου» και ο επαναπροσδιορισμός του ποσού των δόσεων από το σύστημα. Ο μηχανικός υποβάλλει στο σύστημα το σύνολο των απαιτούμενων στοιχείων και σχεδίων. Με τη διαπίστωση της πληρότητας αυτών, εκδίδεται αυτόματα από το σύστημα «ΒΕΒΑΙΩΣΗ ΡΥΘΜΙΣΗΣ ΑΥΘΑΙΡΕΤΟΥ», στην οποία θα αναφέρονται όλα τα στοιχεία του ενταγμένου στη ρύθμιση αυθαιρέτου. Η βεβαίωση είναι απαραίτητη για τη μεταβίβαση του αυθαιρέτου.

Αν ο πολίτης θελήσει την άμεση ολοκλήρωση της διαδικασίας και έκδοση της βεβαίωσης, τότε στο ενδιάμεσο διάστημα μέχρις ότου το σύστημα ετοιμαστεί για την ηλεκτρονική υποβολή μελετών και λοιπών στοιχείων, η πληρότητα θα βεβαιώνεται με ηλεκτρονική δήλωση του μηχανικού «…ότι έχει στη διάθεση του όλες τις μελέτες και λοιπά στοιχεία, με υποχρέωση να τα υποβάλλει ηλεκτρονικά και μέχρι τις 31 Μαρτίου 2012 μετά την ειδοποίησή του ότι το σύστημα δέχεται πλέον ηλεκτρονικά αρχεία δικαιολογητικών και μελετών…»

Θα γίνονται δειγματοληπτικοί έλεγχοι των ενταγμένων στη ρύθμιση αυθαιρέτων από τις αρμόδιες πολεοδομίες, με επιλογή που θα προκύψει από ηλεκτρονική κλήρωση. Ειδικά για τις πρόχειρες (από ευτελή υλικά) κατασκευές, μετά την καταβολή της αίτησης και του παραβόλου, ειδική επιτροπή θα εξετάσει την αρχιτεκτονική, μορφολογική και αισθητική ένταξη της κατασκευής ως προς το σύνολο του κτιρίου και του κτιστού περιβάλλοντός του.

Υπολογισμός ενιαίου ειδικού προστίμου και τρόπος πληρωμής του

Το ενιαίο ειδικό πρόστιμο που πρέπει να καταβάλουν οι ιδιοκτήτες υπολογίζεται με βάση το εμβαδόν του ακινήτου, την τιμή ζώνης, συντελεστή 15%, την ύπαρξη ή όχι οικοδομική άδειας, τη θέση του κτίσματος σε περιοχή εντός ή εκτός σχεδίου, το είδος της χρήσης (κύρια και μοναδική κατοικία, άλλη χρήση κ.λ.π), τον τύπο της πολεοδομικής παράβασης (κατ’επέκταση ή/ και καθ’ύψος υπέρβαση δόμησης, υπέρβαση κάλυψης, παραβίαση πλάγιων αποστάσεων ή/ και οικοδομικής γραμμής), την αλλαγή ως προς την χρήση της πολεοδομικής άδειας και λοιπές παραβάσεις.

Για ακίνητα κατοικίας το πρόστιμο θα πρέπει να καταβληθεί μέσα σε 30 μήνες από την έναρξη ισχύος του νόμου, τμηματικά, σε ισόποσες δόσεις. Καθυστέρηση στις δόσεις επιβάλλει προσαύξηση 1% για κάθε μήνα καθυστέρησης. Για ακίνητα άλλης χρήσης το πρόστιμο θα πρέπει να καταβληθεί μέσα σε 36 μήνες από την έναρξη ισχύος του νόμου, τμηματικά σε ισόποσες δόσεις. Και στις δύο περιπτώσεις, η πρώτη δόση του προστίμου θα πρέπει να καταβληθεί μέσα σε 3 μήνες από την έναρξη ισχύος του νόμου. Εάν καταβληθεί ολόκληρο το πρόστιμο γίνεται έκπτωση 20%. Εάν η πρώτη δόση δεν καταβληθεί μέσα στην προθεσμία των 3 μηνών ή εάν ο ιδιοκτήτης δεν καταβάλει τρεις συνεχόμενες δόσεις τότε χάνει το δικαίωμά του να υπαχθεί στη ρύθμιση.

Συνέπειες από τη μη υπαγωγή στο νόμο

Για όσα αυθαίρετα δεν υπαχθούν στο νόμο, εφαρμόζονται οι διατάξεις που ισχύουν για τα αυθαίρετα (κατεδάφιση αυθαίρετης κατασκευής και επαναφορά στην προβλεπόμενη χρήση), επιβάλλεται πρόστιμο ανέγερσης σε ποσοστό 30% επί της αξίας τους και πρόστιμο διατήρησης σε ποσοστό 5% επί της αξίας τους και για κάθε έτος από την κατασκευή τους.

Τα 5 σημεία της Διαδικασίας Ένταξης στη Ρύθμιση Αυθαιρέτων

1. Ο πολίτης απευθύνεται σε μηχανικό που έχει πρόσβαση στο ηλεκτρονικό σύστημα του ΤΕΕ. Ο μηχανικός πραγματοποιεί αυτοψία, συλλέγει τα στοιχεία που απαιτούνται για την συμπλήρωση της αίτησης υπαγωγής στη ρύθμιση και υπολογίζει το «προσωρινό πρόστιμο».

2. Ο μηχανικός συμπληρώνει και υποβάλλει ηλεκτρονικά από 1ης Οκτωβρίου μέχρι 30 Νοεμβρίου 2011 την αίτηση και το σύστημα εκδίδει έναν «μοναδικό αριθμό» για το αυθαίρετο, εντολή για πληρωμή του κατάλληλου «τέλους υπαγωγής» στη ρύθμιση (παραβόλου), καθώς και το ύψος των πληρωμών σε σχέση με τον αριθμό των δόσεων που θα επιλεγεί.

3. Το τέλος καταβάλλεται από τον πολίτη (και ηλεκτρονικά μέσω web banking) σε Τραπεζικό ίδρυμα της επιλογής του. Η πληρωμή πιστοποιείται αυτόματα και ενεργοποιείται η διαδικασία ένταξης. Ακολουθούν οι πληρωμές των δόσεων για τις οποίες ενημερώνεται αυτόματα το σύστημα, με την πρώτη από αυτές να καταβάλλεται μέχρι την 22α Δεκεμβρίου 2011. Στον πολίτη δίνεται κωδικός που θα του επιτρέπει την ενημέρωσή του για την καταχώρηση των δόσεων και το οφειλόμενο υπόλοιπο μέχρι την ολοκλήρωση της διαδικασίας.

4. Συγκεντρώνονται ή συντάσσονται τα απαιτούμενα σχέδια και άλλα στοιχεία Βάσει αυτών γίνεται ο υπολογισμός του «τελικού προστίμου» και ο επαναπροσδιορισμός του ποσού των δόσεων από το σύστημα.

5. Ο μηχανικός το σύνολο των απαιτούμενων στοιχείων και σχεδίων στο σύστημα ηλεκτρονικά μέχρι την 31η Μαρτίου 2012. Με τη διαπίστωση της πληρότητας αυτών, εκδίδεται αυτόματα «ΒΕΒΑΙΩΣΗ ΡΥΘΜΙΣΗΣ ΑΥΘΑΙΡΕΤΟΥ». Πρόκειται για τυποποιημένο έντυπο στο οποίο θα αναφέρονται όλα τα στοιχεία του ενταγμένου στη ρύθμιση αυθαιρέτου. Η βεβαίωση είναι απαραίτητη για τη μεταβίβαση του αυθαιρέτου.

Αν ο πολίτης θελήσει την άμεση ολοκλήρωση της διαδικασίας και έκδοση της βεβαίωσης, τότε στο ενδιάμεσο διάστημα μέχρις ότου το σύστημα ετοιμαστεί για την ηλεκτρονική υποβολή μελετών και λοιπών στοιχείων, η πληρότητα θα βεβαιώνεται με ηλεκτρονική δήλωση του μηχανικού «…ότι έχει στη διάθεση του όλες τις μελέτες και λοιπά στοιχεία, με υποχρέωση να τα υποβάλλει ηλεκτρονικά και μέχρι τις 31 Μαρτίου 2012 μετά την ειδοποίησή του ότι το σύστημα δέχεται πλέον ηλεκτρονικά αρχεία δικαιολογητικών και μελετών…»

Ακολουθούν δειγματοληπτικοί έλεγχοι από τις αρμόδιες πολεοδομίες με επιλογή που θα προκύψει από ηλεκτρονική κλήρωση και σύμφωνα με τα οριζόμενα στο νόμο. Όλη η ηλεκτρονική επικοινωνία γίνεται σε συνθήκες υψηλής κρυπτογράφησης με προστασία των δεδομένων είτε από ανάγνωση είτε από αλλοίωσή τους.